De media staan er tegenwoordig bol van: grensoverschrijdend gedrag. Ook in de zorg zijn gevallen van grensoverschrijdend gedrag bekend en worden er regelmatig tuchtrechtelijke uitspraken gedaan over de vraag over er sprake is van grensoverschrijdend gedrag. In deze bijdrage licht ik enkele van deze tuchtrechtelijke uitspraken toe en bespreek ik de meldingsplicht bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (hierna: “IGJ”) .
In de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (hierna: “Wkkgz”) wordt geweld in de zorgrelatie, voor zover het gaat om seksueel geweld, als volgt omschreven: ‘het seksueel binnendringen van het lichaam van of ontucht met een cliënt, door iemand die in dienst of in opdracht van een instelling of opdrachtnemer van een instelling werkzaam is, dan wel door een andere cliënt met wie de cliënt gedurende het etmaal of een dagdeel in een accommodatie van een instelling verblijft’ (artikel 1 lid 1 Wkkgz). De klachten die in het tuchtrecht behandeld worden als het gaat om grensoverschrijdend gedrag in de zorg zijn uiteenlopend. Het kan gaan om (intiem) berichtencontact, het versturen van foto’s, het maken van opmerkingen, het uitvoeren van handelingen of ongepast onderzoek, maar ook om het aangaan van een seksuele relatie tussen een zorgverlener en een patiënt. Mijn collega, mr. Christiaan Riemens, besprak eerder de uitspraak aangaande een internist-oncoloog die, ondanks waarschuwingen en een coachingtraject, grensoverschrijdend gedrag ten opzichte van verpleegkundige in opleiding en andere collega’s liet zien door hen te omhelzen en grensoverschrijdende WhatsApp-berichten te sturen. Zijn gedrag zorgde ervoor dat hij uit het beroep werd gezet. Zelf besprak ik eerder de uitspraak over een arts die zich als plastisch chirurg voordeed en zijn patiënt een kus op de hand en een kus op het voorhoofd gaf. Dat was reden voor een berisping.
In een andere situatie, die begin dit jaar werd beoordeeld door het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg in Den Haag, betrof het een huisarts die een patiënte onderzocht vanwege toegenomen klachten bij het lopen. De huisarts verrichtte lichamelijk onderzoek. Hoe dat onderzoek is verlopen en of de aantijgingen van seksuele aanranding en mogelijk misbruik van de vertrouwenspositie aldus terecht zijn kan door het college niet worden vastgesteld. Wel is duidelijk dat de onderzoeksmethoden van de arts niet conform de NHG-standaard zijn of voldoen aan hetgeen van een redelijk bekwame en redelijk handelende huisarts mag worden verwacht. Reden waarom het college een waarschuwing oplegt.
Niet ieder lichamelijk onderzoek leidt tot het oordeel dat (mogelijk) sprake was van grensoverschrijdend gedrag. Het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg in Den Haag oordeelde in februari van dit jaar dat de klachten die geuit waren tegen een jeugdarts ongegrond waren. De klager verweet de jeugdarts bij een lichamelijk onderzoek de genitaliën van de zoon te hebben aangeraakt en zich daarom schuldig te hebben gemaakt aan seksuele mishandeling. De jeugdarts onderbouwde echter dat zij conform de geldende richtlijnen lichamelijk onderzoek dient te doen naar de ontwikkeling van de geslachtsorganen van het kind. Dit behoort tot de gebruikelijke werkzaamheden van een jeugdarts bij een periodiek geneeskundige onderzoek bij jongens in de leeftijd van 5/6 jaar. Van enig grensoverschrijdend gedrag was in dit geval dus géén sprake.
De IGJ is duidelijk over grensoverschrijdend gedrag in de zorgrelatie: het mag niet, het mag nooit! Wie hulp zoekt, moet kunnen rekenen op goede en veilige zorg. De Wkkgz verplicht zorgaanbieders daarom geweld in de zorgrelatie bij de IGJ te melden (artikel 11 lid 1 sub b Wkkgz). Daaronder valt ook: seksueel getinte berichten/opmerkingen, onnodige ontkleding, onnodig inwendig en uitwendig onderzoek en verkrachting. De IGJ neemt de meldingen serieus en onderzoekt of de patiëntveiligheid in het geding is maar ook of er sprake is van een strafbaar feit. In dat geval wordt de melding ook voorgelegd aan het Openbaar Ministerie.[1]
[1] Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Het mag niet, het mag nooit. Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg, Utrecht, december 2016.
Heeft u vragen over grensoverschrijdend gedrag in de zorg of mogelijkheden om dergelijk gedrag zo veel mogelijk te voorkomen binnen uw organisatie? Of vraagt u zich af of u grensoverschrijdend gedrag en/of een ontslag van een zorgverlener dient te melden? Wendt u zich dan tot een van onze specialisten gezondheidsrecht. Wij denken graag met u mee.
het seksueel binnendringen van het lichaam van of ontucht met een cliënt, door iemand die in dienst of in opdracht van een instelling of opdrachtnemer van een instelling werkzaam is, dan wel door een andere cliënt met wie de cliënt gedurende het etmaal of een dagdeel in een accommodatie van een instelling verblijft.