Het (aangekondigde) initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks: Een totaalverbod op winst maken in de zorg

21 november, 2017

Naar aanleiding van berichtgeving in de media [1] dat veel zorginstellingen met een simpele truc (onder meer) het verbod op winstuitkering in de zorg omzeilen, heeft GroenLinks begin november 2017 een initiatiefwetsvoorstel aangekondigd. Het doel: ‘achterkamertjeswinst in de zorg’ aan te pakken. Mr. Christiaan Riemens licht het verbod op winstoogmerk, de ‘truc’, het initiatiefwetsvoorstel en een thans bij de Eerste Kamer aanhangig wetsvoorstel nader toe.

Het huidige verbod op winstoogmerk

Art. 5 lid 2 WTZi bepaalt dat aan een instelling met winstoogmerk alleen een toelating wordt verleend als zij behoort tot een bij algemene maatregel van bestuur (het Uitvoeringsbesluit WTZi, meer specifiek art. 3.1 Uitvoeringsbesluit WTZi) aangewezen categorie. Een instelling voor medisch-specialistische zorg (lees: ziekenhuiszorg, inclusief ZBC’s, hierna: ‘een IMSZ’) behoort in beginsel niet tot de in art. 3.1 opgenomen uitzonderingscategorieën van het verbod op winstoogmerk. Voorgaande brengt naar de letter mee dat winst beogen verboden is voor een IMSZ.

De tijd (lees de ‘vermarkting’ van ons zorgstelsel) heeft echter de huidige WTZi enigszins ingehaald: zo wordt het beogen van winst inmiddels wel gedoogd. Een stap verder is het vervolgens ook uitkeren van winst. Dit is in beginsel nog niet toegestaan voor een IMSZ, ongeacht de rechtsvorm van de zorgaanbieder en gaat voor velen een brug te ver. Dit verbod op winst uitkering is verklaarbaar, gezien het doel van het huidige verbod, namelijk: te voorkomen dat economische waarde, die is opgebouwd in een door overheidsregels gecreëerde omgeving met weinig risico’s, weglekt naar commerciële partijen [2]. Is elke winstuitkering met betrekking tot het verlenen van zorg daarmee verboden? Nee dat niet, hetgeen onderstaande ‘truc’ illustreert.

De ‘truc’: uitbesteding van zorg

Het komt in de praktijk voor dat aanbieders van medisch specialistische zorg de zorg uitbesteden aan een andere partij (hierna: de onderaannemer), bijvoorbeeld indien uitbesteden leidt tot betere of goedkopere zorg. Hierbij is de IMSZ de hoofdcontractant: de partij die als WTZi-instelling zijnde de zorg declareert bij de zorgverzekeraar. Op haar rust ook de verplichting om de zorg te leveren. De onderaannemer staat in een contractuele verhouding met de IMSZ en is degene die de zorg feitelijk verleent (lees: de patiënt daadwerkelijk behandelt/verzorgt). Deze onderaannemer hoeft niet over een WTZi-toelating te beschikken en is derhalve niet gebonden aan het verbod op winstuitkering. De onderaannemer mag dus in beginsel wel de door hem gemaakte winst uitkeren.

Dit vindt GroenLinks niks. Zij ziet bovenstaande constructie als een maas in de wet die zo snel mogelijk moet worden gedicht. Nieuw is de discussie echter niet. De ‘truc’ is al lang en breed bekend en wordt (op zijn minst) gedoogd.

Zo berichtte de Minister in 2012 op de vraag of deze maas in de wet moet worden gedicht:

“Rendement kan alleen worden uitgekeerd via een uitbestede dienst, indien er voor die uitbestede dienst meer dan een marktconforme prijs betaald wordt. Zo lang er uitsluitend een juiste prijs voor de uitbestede dienst wordt uitgekeerd kan er geen sprake zijn van het betalen van rendement aan privaatkapitaalverschaffer via een uitbestede dienst. Ik ben van mening dat er een juiste prijs en niet een te hoge prijs voor uitbestede diensten moet worden betaald. Uitbesteden zou juist moeten gebeuren omdat en indien het uitbesteden efficiënter, beter of goedkoper is. Bovendien staat het te veel betalen voor uitbestede diensten, zelfs indien dat binnen een groep van rechtspersonen plaatsvindt, op gespannen voet met fiscale regels en kan er sprake zijn van fraude. Ik zal met de opsporingsambtenaren van de belastingdienst en het openbaar ministerie in overleg treden in hoeverre er aanwijzingen zijn dat dit soort praktijken voorkomen.” [3]

In 2016 antwoordde de Minister voorts in reactie op Kamervragen over ZBC’s die het verbod op winstuitkering ontduiken:

“Het staat op grond van de WTZi toegelaten instellingen in principe vrij om derden te betrekken bij het verlenen van zorg aan daartoe geïndiceerde cliënten, bijvoorbeeld door een deel van de activiteiten uit te besteden aan een andere partij. Een instelling kan hiertoe bijvoorbeeld besluiten indien uitbesteden leidt tot betere of goedkopere zorg. De op grond van de WTZi toegelaten instelling blijft daarbij wettelijk en privaatrechtelijk aansprakelijk voor de geleverde zorg en zal een eventueel besluit over uitbesteding daarom kritisch overwegen. Er is dan geen sprake van ontduiking.”

en

“Zoals ik in mijn antwoorden op vragen 1, 2, 5 en 6 heb toegelicht, is het voor zorgaanbieders (binnen de voor hen geldende wet- en regelgeving) toegestaan om delen van hun activiteiten uit te besteden. Het is aan de desbetreffende toezichthouders om toe te zien op de naleving van de regels, signalen van overtredingen te beoordelen en op grond daarvan in te grijpen indien daartoe aanleiding is. De IGZ ziet toe op de naleving van het verbod op winstoogmerk.” [4]

en

“Ik ben niet voornemens wettelijke maatregelen te nemen om opdrachten aan onderaannemers en eigen bv’s niet meer mogelijk te maken. Ik ben van mening dat uitbesteding van diensten door zorgaanbieders zou moeten plaatsvinden indien dat efficiënter, beter en goedkoper is en daarmee dus ook in het belang is van patiënten en verzekerden. Ik hecht ik er wel aan dat een juiste, marktconforme prijs wordt betaald en dat de geldende wet- en regelgeving wordt nageleefd.” [5]

De toekomst: gereguleerde winstuitkering of een absoluut winstverbod?

De constructie waarbij een IMSZ de zorg contracteert en vervolgens volledig uitbesteedt aan een (dochter)bv/onderaannemer die niet onder het winstverbod valt, maar waar (soms) dezelfde of een deel van dezelfde mensen achter zitten is voor GroenLinks een doorn in het oog. Zij wil het verbod op winstuitkering uitbreiden naar ‘alle instellingen die feitelijk zorg aanbieden‘, dus ook naar bv’s die als onderaannemer diensten verlenen. [6]> GroenLinks heeft een initiatiefwet aangekondigd om dit te bewerkstelligen.

Bijzonder is dat op dit moment ook een wetsvoorstel bij de Eerste Kamer ligt die volstrekt spiegelbeeldig is aan de aangekondigde initiatiefwet en juist beoogt om het verbod op winstoogmerk (lees: winstuitkering) van art. 5 lid 2 WTZi te laten vervallen. [7] Winstuitkering wordt daarmee ook voor aanbieders van medisch-specialistische zorg mogelijk, zij het onder strenge (!) voorwaarden. Doel van dit wetsvoorstel is om de kwaliteit, doelmatigheid en toegankelijkheid van medisch specialistische zorg te verbeteren door het aantrekken van privaat kapitaal in de vorm van risicodragend (eigen) vermogen mogelijk te maken.

De toekomst zal uitwijzen of we links of rechts uitgaan met ons zorgstelsel. Wij houden de ontwikkelingen van beide wetsvoorstellen met grote interesse in de gaten.

Deze bijdrage werd geschreven door mr. Christiaan Riemens

[1] Zie: https://fd.nl/economie-politiek/1224759/winstverbod-en-beloningsplafond-in-zorg-makkelijk-te-omzeilen

[2] Nota van Toelichting behorend bij het besluit van 3 november 2005, houdende uitvoering van enige bepalingen van de Wet toelating zorginstellingen . Zie ook meer recent: Aanhangsel Handelingen II 2016-2017, 2693.

[3] Aanhangsel Handelingen II 2011-2012, nr. 3212.

[4] Aanhangsel Handelingen II 2016-2017, nr. 449.

[5] Aanhangsel Handelingen II 2016-2017, nr. 449.

[6] https://groenlinks.nl/nieuws/groenlinks-lanceert-voorstel-om-winsten-de-zorg-aan-te-pakken-0

[7] Wet vergroten investeringsmogelijkheden in medisch specialistische zorg (33.168), aangenomen op 1 juli 2014 door de Tweede Kamer.

Geschreven door

Was dit artikel nuttig?

Wij bespreken graag uw persoonlijke situatie tijdens een vrijblijvende kennismaking met een voor uw situatie relevante specialist.

Een van onze adviseurs neemt binnen uiterlijk één werkdag contact met u op om samen een afspraak in te plannen