Mondkapjes op de werkvloer: de (on)mogelijkheden

Om de verspreiding van de Omikron-variant te vertragen heeft het kabinet besloten dat Nederland vanaf zondag 19 december tot en met in ieder geval vrijdag 14 januari 2022 weer in lockdown gaat. Werk thuis, tenzij het niet anders kan alsook een mondkapjesplicht in openbare ruimten zijn daarbij (onder meer) het uitgangspunt.

Er zijn voorzichtige signalen dat de Omikron-variant minder zorgelijk is dan gedacht. Niet valt uit te sluiten dat het dringende thuiswerkadvies na 14 januari 2022 wordt versoepeld. Mogelijk zullen werkgevers hun werknemers na 14 januari 2022 dan ook terugroepen naar de werkvloer en daarbij maatregelen nemen om die terugkeer zo veilig mogelijk te maken. Daarbij kan de vraag opkomen of een werkgever zijn personeel mag verplichten een mondkapje (ook) op de werkvloer te dragen.

In de rechtspraak hebben zowel de kantonrechter Utrecht als de kantonrechter Alkmaar benadrukt dat een werkgever uit hoofde van de wet de bevoegdheid heeft om redelijke voorschriften te geven over het verrichten van de arbeid en ter bevordering van de goede orde in de onderneming (7:660 BW jo. 7:611 BW). Een werkgever mag daarom volgens voornoemde kantonrechters de verplichting opleggen aan haar personeel om op de werkplek een mondkapje te dragen. Dat geldt naar mijn mening temeer nu (a) er landelijke richtlijnen zijn die voorschrijven dat mondmaskers in openbare ruimten verplicht zijn (waarom zou dat op de werkplek dan niet verplicht mogen worden?) en (b) nu mondmaskers lijken te werken tegen verspreiding van covid-19. Een werkgever behoeft een dergelijke instructie volgens voornoemde kantonrechter Utrecht niet te differentiëren naar functie nu een werkgever er belang bij heeft om één lijn te trekken binnen zijn bedrijf. Ook dat lijkt mij alleszins navolgbaar.

Werknemers die weigeren gehoor te geven aan een mondkapjesverplichting, bijvoorbeeld met een beroep op de persoonlijke levenssfeer (een mondkapje is maar ongemakkelijk), krijgen tot dusverre het gelijk niet aan hun zijde. De belangen van de werkgever (zoals, niet uitputtend, het zorg dragen voor een veilige werkomgeving, het bieden van goede zorg aan patiënten/cliënten en het beschermen van het bedrijfsbelang zoals het voorkomen van loondoorbetaling bij ziekte) wegen (vooralsnog) in beginsel zwaarder dan eventueel ongemak voor de werknemer bij het dragen van een mondkapje. Een werknemer die zich desalniettemin blijft verzetten tegen een mondkapje kan worden geconfronteerd met loonopschorting en ontzegging van de toegang tot het werk of, als de arbeidsrelatie inmiddels totaal verstoord is, zelfs ontslag. Kiest een werknemer (uiteindelijk) eieren voor zijn geld, dan is het als werkgever raadzaam om het gesprek aan te gaan met die werknemer en de kou uit de lucht te nemen. Het dan alsnog indienen van een ontbindingsverzoek, kan een billijke vergoeding opleveren.

Kortom:

• • Mondkapjes kunnen in beginsel door u als werkgever op de werkvloer verplicht worden gesteld. Dat geldt naar mijn mening zeker binnen de zorg waarbij niet alleen een zorgplicht van de werkgever geldt richting zijn personeel, maar ook richting zijn cliënten en patiënten. Een dergelijk besluit tot vaststelling, wijziging of intrekking van een regeling op het gebied van arbeidsomstandigheden is, als er een ondernemingsraad (“OR”) of personeelsvertegenwoordiging (“PvT”) binnen het bedrijf bestaat, instemmingsplichtig. Dat volgt uit de wet (artikel 27 lid 1 sub d Wet op de ondernemingsraden). Wees daarop bedacht;
  • U mag als werkgever het loon opschorten van- of de toegang tot het werk ontzeggen aan een werknemer die, behoudens een door deze werknemer te stellen en te bewijzen beperking of ziekte, weigert gehoor te geven aan een mondkapjesverplichting. Raadzaam is echter wel om eerst het gesprek met de betreffende werknemer aan te gaan en te inventariseren waarom hij of zij zich verzet tegen een mondkapje;
  • U kan als werkgever, als (I) een werknemer zich blijft verzetten tegen de mondkapjesverplichting en (II) dat tot een verstoring van de arbeidsverhouding leidt, tot ontslag overgaan. Raadzaam is echter wel om tijdig juridisch advies daarvoor in te winnen.

Deze bijdrage is geschreven door mr. Christiaan Riemens. Heeft u vragen over het verplicht stellen van een mondkapje binnen uw bedrijf? Neem dan gerust contact op met een van onze arbeidsrechtspecialisten.