De meest bekende vorm van alternatieve geschillenbeslechting is mediation. Maar, wat is mediation eigenlijk? En, in welke situaties ligt mediation voor de hand. Wat zijn de voor- en nadelen van mediation.
Zoals Eugène Rosier in de vorige column over arbitrage heeft aangegeven, besteden wij in een drieluik aandacht aan alternatieve vormen van geschillenbeslechting. Alternatief wil dan zeggen: een alternatief voor de overheidsrechter.
Wat is mediation?
Een veel gebruikte definitie voor mediation is: “Mediation is een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neutrale bemiddelingsdeskundige, de mediator, de communicatie en onderhandelingen tussen partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke belangen tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen optimale besluitvorming te komen[1]”.
Een mediator staat dus niet boven de partijen, zoals een rechter of een arbiter, maar tussen de partijen. De mediator faciliteert als onpartijdige en onafhankelijke derde communicatie en onderhandelingen tussen partijen waarbij de mediator vrijwillige besluitvorming tussen partijen aanmoedigt.
Een mediator hoeft zeker niet altijd een advocaat of jurist te zijn. Voordeel van de advocaat als mediator is echter wel dat uiteindelijke afspraken tussen partijen goed op papier komen en de advocaat er ook voor kan waken dat er geen dingen worden afgesproken die juridisch ook niet mogelijk of verstandig zijn. Dat voorkomt derhalve ook schijnoplossingen.
In welke gevallen wordt mediation toegepast?
Er zijn veel conflicten die zich voor mediation lenen. Meer specifiek zien we echter dat mediation wordt toegepast bij conflicten waar partijen reeds op voorhand weten dat ze nog met elkaar verder moeten en/of in situaties waarbij men zich realiseert dat mediation lange en kostbare procedures kan voorkomen.
Zo zien we dan ook dat mediation wordt toegepast bij echtscheidingen en ander familierechtelijke geschillen. Of bij conflicten tussen werkgever en werknemer.
Zelf ben ik als mediator actief bij (dreigende) conflicten tussen aandeelhouders (al dan niet in familievennootschappen), binnen besturen en raden van commissarissen en tussen maten in een maatschap. Dit kan er enerzijds toe leiden dat partijen weer een werkbare verhouding met elkaar krijgen, maar mediation kan er anderzijds ook juist op gericht zijn dat partijen op een zo elegant mogelijke wijze afscheid van elkaar nemen.
Voor- en nadelen van mediation en ‘medarb’
Voordeel is dat er oplossingen voor het conflict komen die niet door een derde zijn opgelegd, maar door partijen zelf worden gedragen. Dat leidt doorgaans tot een veel duurzamere oplossing van het conflict. Dat is toch wel wat anders dan een rechterlijk vonnis, waarbij vaak de ervaring is dat er alleen maar verliezers zijn. Vaak leidt de mediation ook tot meer wederzijds begrip en een verbeterde verstandhouding tussen partijen. Ook is een aantal bijeenkomsten bij de mediator doorgaans aanmerkelijk goedkoper dan een procedure bij de rechter. Voordeel is ook dat mediation vertrouwelijk is en dus normaal gezien niet in de openbaarheid komt.
Een nadeel is dat niet elk geschil zich voor mediation leent. Soms moet er gewoon eerst een juridische knoop worden doorgehakt voordat partijen met elkaar goede afspraken kunnen maken over de gevolgen daarvan. Voor dit soort situaties is ook de ‘medarb’ – een combinatie van mediation en arbitrage – in opkomst.
[1] Alex Brenninkmeijer e.a., Handboek Mediation, 6edruk, p. 32