Het probleem
De huisartsenpost (“HAP”) krijgt het steeds drukker met (de triage van) coronapatiënten. Op een huisartsenpost of coronapost worden patiënten meestal niet door hun eigen huisarts gezien, die over hun volledige medische dossier beschikt, maar door een andere huisarts. Informatie over de actuele medische situatie helpt de HAP bij een snelle triage (d.w.z. de beoordeling of een patiënt naar het ziekenhuis moet worden verwezen of thuis kan uitzieken) en het leveren van goede zorg. Een snelle en laagdrempelige inzage in het medisch dossier is daarbij van groot belang. Dat kan via een elektronisch uitwisselingssysteem (zoals het Landelijk Schakelpunt), mits de betreffende (corona)patiënt daarvoor uitdrukkelijke toestemming heeft gegeven (art. 15a van de Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg). Dit laatste staat ook wel bekend als de “opt-in-systematiek”.
Van de 17 miljoen Nederlanders heeft ruim de helft schriftelijk vooraf toestemming gegeven voor het delen van hun medisch dossier, via de eigen huisarts dan wel via volgjezorg.nl. Ongeveer een miljoen geeft juist expliciet schriftelijk geen toestemming. De rest heeft (nog) geen keuze gemaakt omtrent het wel of niet geven van toestemming voor inzage van zorgverleners in hun medische gegevens via een elektronisch uitwisselingssysteem. De gevolgen voor laatstgenoemde groep patiënten zijn dat (I) de triage langer duurt dan noodzakelijk en (II) niet alle informatie op tijd (lees: snel) beschikbaar is om de juiste zorg op de juiste plek te leveren. De gevolgen kunnen dus groot zijn. Sterker nog: niet ondenkbaar is dat de triage zal vastlopen als hiervoor niet tijdig een oplossing wordt gevonden.
Voorstel tot een ‘Corona-opt in’
Op verzoek van onder andere brancheorganisaties LHV, InEen en de Patiëntenfederatie heeft de Minister toegezegd aan een constructie te werken met een tijdelijke veronderstelde toestemming, een zogenaamde “Corona-opt in”, voor de groep ‘geen keuze makende patiënten’. Die veronderstelde toestemming c.q. Corona-opt in zal zowel voor de HAP als voor (het toegankelijk maken van huisartsinformatie voor) de Spoedeisende Eerste Hulp (“SEH”) gelden. De patiënt blijft de keuze voor “opt-out” houden. De Minister heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (“AP”) verzocht om met een reactie op voornoemde voorgenomen maatregelen te komen.
De AP begrijpt de wens van een Corona-opt in, maar heeft aanvullende voorwaarden
Bij brief van 30 maart 2020 laat de AP weten dat in deze tijden van crisis de bestrijding van het coronavirus en het redden van mensenlevens de topprioriteit is en dat zij begrijpt dat daarbij van belang is dat artsen op de HAP en SEH een goed overzicht hebben van de actuele medische gegevens van patiënten die (mogelijk) te maken hebben met besmetting met het coronavirus. Tegelijkertijd laat de AP weten dat ook in crisistijden van groot belang blijft dat de privacy van patiënten beschermd blijft. Patiënten moeten erop kunnen vertrouwen dat zorgaanbieders uiterst zorgvuldig met hun medische gegevens omgaan.
Onder de gegeven crisisomstandigheden acht de AP een Corona-opt in c.q. soepelere omgang met het toestemmingsvereiste verdedigbaar voor het raadplegen van huisartsgegevens op de HAP en/of de SEH van corona(verdachte)patiënten. Wel stelt de AP voor om drie aanvullende voorwaarden voor de voorgenomen ‘Corona-opt in’ te formuleren:
- Het moet voor iedere zorgverlener expliciet zichtbaar zijn dat voor (uitsluitend) de groep ‘geen keuze makende patiënten’ deze technische mogelijkheid voor uitwisseling van gegevens is gecreëerd zonder zijn toestemming.
- Slechts bij de behandeling betrokken zorgmedewerkers die werkzaam zijn op HAP’s en SEH’s mogen gebruik maken van deze technische mogelijkheid en alleen indien dat noodzakelijk is voor de behandeling van een (mogelijke) besmetting met het coronavirus. Andere zorgverleners mogen dit niet.
- Nu er voor deze groep ‘geen keuze makende patiënten’ een technische mogelijkheid is gecreëerd om gegevens uit te wisselen zonder dat daarvoor toestemming is gegeven, stelt de AP als voorwaarde dat de zorgmedewerkers van de HAP’s en SEH’s deze patiënten om toestemming vragen wanneer de noodzakelijke medische informatie bij de huisarts dient te worden geraadpleegd, tenzij de patiënt niet meer in staat is zijn wil te uiten. Deze toestemming kan zowel mondeling als schriftelijk worden gegeven.
Tot slot moeten patiënten volgens de AP een opt-out mogelijkheid krijgen indien en voor zover zij hun gegevens niet beschikbaar willen stellen via deze technische mogelijkheid. Op die manier houden patiënten –ook in deze crisissituatie- de regie over hun medische gegevens.
Minister neemt de aanbevelingen van de AP over
De AP is in de huidige crisissituatie niet principieel tegen een ‘Corona-opt in’ voor coronapatiënten die nog geen keuze hebben gemaakt voor wat betreft het delen van hun medische dossier via een elektronisch uitwisselingssysteem. Wel geldt volgens de AP dat toestemming van de coronapatiënt het uitgangspunt is en blijft. Die toestemming mag in de huidige crisissituatie echter ook mondeling worden gedaan. Alleen als een coronapatiënt niet in staat is om toestemming te geven, is inzage zonder toestemming toegestaan. De Minister heeft de aanbevelingen van de AP overgenomen en neergelegd in een tijdelijke maatregel die in ieder geval van kracht is tot 1 juni 2020. Op dit moment is een taskforce bezig met de nodige technische voorbereidingen, zodat in de week na Pasen met de nieuwe werkwijze kan worden gestart op de HAP en SEH’s. Voor huisartsen en huisartsenposten hebben brancheorganisaties LHV, NHG en InEen een website gemaakt met meer informatie: www.inzageopdehap.nl.
Dit artikel is geschreven door mr. Christiaan Riemens, Sectie Gezondheidsrecht (criemens@thuispartners.nl). U kunt rechtstreeks contact met mr. Riemens opnemen bij eventuele gezondheidsrechtelijke en/of corona-gerelateerde vragen.