Wie een nalatenschap erft, heeft de keuze deze te aanvaarden of te verwerpen. Een erfgenaam die de nalatenschap zonder enig voorbehoud (zuiver) aanvaardt, wordt aansprakelijk voor alle schulden van de erflater. Is het saldo van de nalatenschap negatief, dan zal de erfgenaam dit tekort zo nodig uit zijn eigen vermogen moeten betalen.
Wat veel mensen niet weten, is dat een zuivere aanvaarding ook tot stand kan komen door feitelijke gedragingen of stilzitten. Zo kan al sprake zijn van een stilzwijgende zuivere aanvaarding, wanneer de erfgenaam spullen uit de nalatenschap mee naar huis neemt of een kleine schuld (bijvoorbeeld een energierekening) betaalt, zonder te beseffen dat hij daarmee ook aansprakelijk wordt voor (andere) schulden van de erflater waar hij geen weet van heeft. Is de nalatenschap eenmaal zuiver aanvaard, dan kan dit niet zo maar worden teruggedraaid.
Om erfgenamen beter tegen schulden van de erflater te beschermen, is op 1 september 2016 een nieuw artikel toegevoegd aan boek 4 van het Burgerlijk Wetboek. Een erfgenaam die na zuivere aanvaarding een schuld van de nalatenschap ontdekt, die hij niet kende en ook niet hoefde te kennen, kan binnen drie maanden na die ontdekking toestemming aan de kantonrechter vragen om de nalatenschap alsnog beneficiair te mogen aanvaarden. De erfgenaam hoeft de geërfde schulden in dat geval slechts te betalen, als de nalatenschap voldoende geld of goederen bevat om de schulden te kunnen voldoen.
Die toestemming wordt niet zo maar verleend. Het moet namelijk wel gaan om onverwachte schulden. Een erfgenaam die weet van het bestaan van een schuld zal bij de schuldeiser navraag moeten doen naar de exacte omvang daarvan. Laat hij dat na, dan is dat voor zijn eigen rekening en risico. Van een erfgenaam wordt verder verwacht dat hij tenminste de administratie van de erflater doorzoekt. Hypotheekschulden, een roodstand op de bank, onbetaalde rekeningen en belastingschulden zullen op die manier meestal snel boven water komen. Maar ook als een schuld niet meteen uit de administratie van de erflater blijkt, zal deze niet per definitie worden aangemerkt als een onverwachte schuld.
Dat het van belang is om de nalatenschap te onderzoeken, blijkt ook uit het navolgende voorbeeld. Een man had de nalatenschap van zijn overleden echtgenote zuiver aanvaard. Na die aanvaarding werden er door de fiscus nog een aantal belastingaanslagen opgelegd. De man had, voordat hij besloot de nalatenschap zuiver te aanvaarden, een schatting gemaakt van de hoogte van die aanslagen, maar hij bleek zich in de hoogte daarvan te hebben vergist. Ook had hij een aantal belastingaanslagen gewoonweg over het hoofd gezien. De man was zich wel bewust geweest van door erflaatster verschuldigde premies en inkomstenbelasting 2015 en 2016, maar had kennelijk helemaal geen rekening gehouden met door haar dan wel haar ondernemingen verschuldigde omzetbelasting en vennootschapsbelasting.
De man had de kantonrechter daarom verzocht de nalatenschap alsnog beneficiair te mogen aanvaarden. De kantonrechter was echter onverbiddelijk en wees het verzoek van de man af. De rechter benadrukte dat de man wist dat erflaatster, met wie hij twaalf jaar samen was geweest, werkte vanuit een eenmanszaak, een BV en een VOF. Ook hield hij er rekening mee dat de man zelf ook een onderneming heeft. Onder die omstandigheden had van de man verwacht mogen worden dat hij nader onderzoek zou doen naar de verschuldigde belastingen door tenminste de betreffende administratie, de betrokken accountant en/of de belastingdienst te raadplegen voordat hij zijn keuze om de nalatenschap zuiver te aanvaarden, maakte.
De wet biedt erfgenamen slechts in uitzonderingsgevallen bescherming tegen schulden van de nalatenschap. Het is dus van groot belang om eerst zorgvuldig onderzoek te doen naar de omvang van het saldo van de nalatenschap, voordat wordt besloten om deze zuiver te aanvaarden.