Op 25 oktober jl. is de “Handreiking voor het opnemen van gesprekken door patiënten” van de KNMG in werking getreden. Het uitgangspunt van de Handreiking is dat het maken van geluidsopnames niet te verbieden valt en onmiskenbaar ook in een behoefte voorziet. Daarom is het beter goede afspraken te maken over hoe hiermee in de praktijk het beste kan worden omgegaan. Mr. Fokje Kuiper licht dit nader toe.
In 2016 liet de toenmalige minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, minister Schippers, aan de Tweede Kamer weten het verstandig te vinden dat patiënten de gesprekken met hun artsen opnemen. Dit veroorzaakte nogal wat commotie onder de artsen. Zij vreesden verspreiding van de opnames via sociale media, verstoring van de vertrouwensrelatie of juridisering van de arts-patiënt relatie.
De KNMG heeft oor voor deze zorgen, maar erkent ook dat er behoefte bestaat aan het kunnen maken van een geluidsopname. Het naluisteren van een gesprek en dit te laten horen aan anderen, zoals familieleden of een andere behandelaar, kan bijdragen aan grip op het zorgtraject en de voorbereiding op wat nog komt. Het kan ook misverstanden voorkomen en helpen bij het stellen van gerichte vragen in een vervolgconsult, aldus de KNMG. Met het opstellen van een handreiking wil de KNMG artsen handvatten bieden om het opnemen van gesprekken op een goede manier te integreren in de praktijk.
Benadrukt wordt dat een patiënt ook zonder toestemming van de arts een gesprek voor privégebruik mag opnemen. Dit is geen regel die de KNMG heeft opgesteld, maar vloeit voort uit ons Wetboek van Strafrecht. Het opnemen van een gesprek waaraan men zelf deelneemt is niet strafbaar, ook niet als dit heimelijk gebeurt. Daar zit in de praktijk wel de meeste pijn: het komt de verstandhouding tussen arts en patiënt niet ten goede wanneer gesprekken worden opgenomen zonder dit vooraf kenbaar te maken. Een open, uitnodigende communicatie met de patiënt kan heimelijke opnames voorkomen. Daarom beveelt de KNMG artsen aan om patiënten actief uit te nodigen het gesprek op te nemen en er gelijktijdig op te wijzen dat het vooraf melden daarvan op prijs wordt gesteld.
Openbaarmaking van de opname mag alleen als de arts hiermee heeft ingestemd. Indien de patiënt de opname zonder instemming openbaar heeft gemaakt, dan is de eerste stap om de patiënt te verzoeken deze opnames te verwijderen. Weigert de patiënt dat, dan beveelt de KNMG de arts aan naar de rechter te stappen en te vragen de schade te vergoeden of de openbaarmaking teniet te doen.
Het opnemen van een gesprek zonder de arts te informeren of een weigering om de opname te verwijderen is volgens de KNMG waarschijnlijk niet voldoende om de behandelingsovereenkomst op te zeggen, omdat dit alleen mogelijk is bij “gewichtige redenen”. Daarvoor moet sprake zijn van een ernstig conflict tussen arts en patiënt zonder enig perspectief op herstel.
Tot slot gelden voor het maken van beeldopnames strengere regels. Heimelijk beeldopnames maken is niet toegestaan.
Deze bijdrage werd geschreven door mr. Fokje Kuiper.