De afgelopen dagen heeft het kabinet ingrijpende maatregelen getroffen in verband met het coronavirus. Met de lockdown is de horeca gesloten, gelden er reisbeperkingen, sluiten winkels de deuren en is de export stilgevallen. Dit heeft grote gevolgen voor de economie. Ondernemingen en zzp’ers komen in acute problemen doordat hun omzet pijlsnel is gekelderd. Kan de overheid bijschieten?
Staatssteun: hoe zat het ook alweer?
Volgens artikel 107 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) is het – kort gezegd – verboden om, zonder goedkeuring van de Europese Commissie, met steunmaatregelen van de overheid, de markt ongunstig te beïnvloeden. Anders gezegd: de overheid dient marktconform te handelen. Daarop bestaat een aantal vrijstellingen en uitzonderingen. De belangrijkste daarvan zijn de de-minimisverordening en de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV).
De de-minimisverordening ziet op staatssteun over een periode van drie belastingjaren tot maximaal € 200.000,-. Deze steun wordt als zo minimaal gezien dat deze weinig tot geen invloed heeft op de markt. In de AGVV zijn categorieën van steunmaatregelen opgenomen, die zijn vrijgesteld van goedkeuring door de Europese Commissie. Wel dient de Europese Commissie van deze steun in kennis te worden gesteld. Het gaat dan bijvoorbeeld om steun tot herstel van schade na bepaalde natuurrampen of steun voor cultuur, erfgoed of sportinfrastructuur.
Als de voorgenomen staatssteun niet past binnen de vrijstellingen of uitzonderingen, dan moet de staatssteun eerst worden goedgekeurd door de Europese Commissie.
Tijdelijk steunkader corona: vijf mogelijkheden
In tijden van corona – waarin ingrijpende maatregelen elkaar snel opvolgen – is het van belang dat de overheid snel actie kan ondernemen om de economische gevolgen te beperken. De Europese Commissie heeft in dat kader een ‘Tijdelijk Handelingskader Europese Commissie voor steun in verband met coronavirus’ gepubliceerd. Dit kader is gebaseerd op artikel 107 lid 3 sub b VWEU: steunmaatregelen om een ernstige verstoring in de economie op te heffen. Deze regels zijn per 19 maart 2020 in werking getreden.
In de mededeling van de Europese Commissie worden vijf opties besproken die overheden kunnen gebruiken om de economische gevolgen van corona tegen te gaan. Het gaat om de volgende mogelijkheden:
- Steunmaatregelen die gelden voor alle ondernemingen. Hierbij kan worden gedacht aan uitstel van belastingbetaling en loonsubsidies. Omdat deze voor alle ondernemingen gelden (en dus niet selectief zijn) vallen dit soort maatregelen buiten de staatssteunregels.
- Financiële steun direct aan consumenten. Denk hierbij aan vergoedingen voor geannuleerde tickets of vakanties;
- Acute liquiditeitsvoorzieningen. Indien een onderneming in faillissement dreigt te raken, kan de overheid een acute liquiditeitsvoorziening treffen. Omdat deze maatregelen wél selectief zijn moeten deze worden gemeld bij de Europese Commissie ter goedkeuring.
- Schadecompensatie. Voor ondernemingen die extra hard worden getroffen (bijvoorbeeld in de transportsector en de toeristenbranche) kunnen extra schadevergoedingen worden uitgekeerd.
- Tot slot wijst de Europese Commissie erop dat deze maatregelen gecombineerd kunnen worden met andere steun, bijvoorbeeld in het kader van de de-minimisverordening.
Omdat maatregelen acuut moeten worden getroffen, heeft de Europese Commissie de procedure tot goedkeuring versneld. Indien nodig, wordt de goedkeuring al binnen enkele dagen verleend.
Maatregelen Nederlandse overheid
Het kabinet heeft al diverse maatregelen afgekondigd die passen binnen het Tijdelijk steunkader. Zonder volledig te willen zijn, kan worden gewezen op de volgende maatregelen. Bedrijven die in financiële problemen raken, kunnen uitstel van betaling van belasting krijgen. Verder is de Garantie Ondernemersfinanciering verhoogd, waarmee de overheid garant staat voor leningen aan (middel)grote bedrijven. Ook kunnen ondernemers die in de knel komen door de corona-crisis een beroep doen op de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers. Verder kan een ondernemer die omzetverlies verwacht, een tegemoetkoming in de loonkosten aanvragen. Tot slot werkt het kabinet aan een compensatieregeling voor bedrijven die extra hard worden getroffen, zoals de horeca en reisbranche.
Ook lokale overheden, zoals gemeentes, kunnen dergelijke maatregelen treffen. De gemeente Maastricht heeft er bijvoorbeeld voor gekozen uitstel voor huur te verlenen aan bedrijven en instellingen die van de gemeente huren. Daarnaast kunnen gemeentes ervoor kiezen uitstel van gemeentebelastingen te verlenen.
Heeft u vragen over steunmaatregelen en staatssteun in het kader van corona? Neem dan contact op mr. R. Jongen, Sectie Vastgoed en Overheid.(rjongen@thuispartners.nl)